skip to Main Content
article

Biologisch is de meest duurzame manier om landbouw te bedrijven en voedsel te produceren. Het milieu wordt gespaard, biodiversiteit bevorderd, natuurlijke hulpbronnen in stand gehouden, kringlopen bewaard, dierenwelzijn gerespecteerd, het platteland leefbaar gehouden, en consumenten verwend met voeding die met natuurlijke ingrediënten en procedés is vervaardigd.

Gezond (health): De gezondheid van mensen kan niet los gezien worden van gezonde ecosystemen met een gezonde bodem, gewassen en dieren. Gezond is niet een kwestie van niet-ziek, maar het continu werken aan fysiek, mentaal, sociaal en ecologisch welbevinden. Daarom ook worden in de biologische landbouw kunstmest, diergeneesmiddelen en additieven die gezondheidseffecten zouden kunnen hebben zoveel mogelijk vermeden.

Ecologisch (ecology): Biologische landbouw speelt zich af binnen levende ecosystemen en natuurlijke kringlopen. Biologisch werken vraagt aanpassing aan lokale omstandigheden, ecosystemen, cultuur en schaal. Wie biologische producten produceert, verwerkt, verhandelt of consumeert moet zijn bijdrage leveren aan de bescherming en verbetering van de gezamenlijke leefomgeving, met inbegrip van het landschap, klimaat, habitats, biodiversiteit, lucht en water.

Fair (fairness): Mensen en dieren delen één wereld. Dat gaat alleen goed zolang dat op een eerlijke manier gebeurt. Sleutelwoorden zijn billijkheid, respect, rechtvaardigheid en rentmeesterschap. Dieren kunnen opgroeien op de manier die past bij hun natuurlijke gedrag. Mensen – van boer tot consument – gunnen elkaar kwaliteit van leven, waarbij er voedsel genoeg is voor iedereen en van een duurzaam hoogwaardige kwaliteit. Maatschappelijke en milieukosten worden in de prijs van het product doorberekend.

Verantwoordelijk (care): Hogere opbrengsten en efficiency kunnen risico’s met zich meebrengen, zoals effecten op het complexe ecosysteem. Zolang wij die effecten niet overzien, is het beter niet te experimenten: voorzorg boven alles. Moderne wetenschap, oude kennis en praktijkervaring bieden volop oplossingen. Technologieën met onvoorspelbare effecten, zoals gentech, kunnen we daarbij missen, net als marktpartijen die niet het belang van allen voor ogen hebben maar voedsel willen monopoliseren ten faveure van hun aandeelhouders.

Bio van het land tot op je bord

Wat biologisch precies is, is niet in een paar woorden te zeggen. Dat komt vooral doordat biologisch per productgroep iets anders impliceert. Een biologische tomaat groeit in de grond in plaats van op substraat, biologische melk komt van een koe die zomers buiten loopt, biologisch snoep bevat geen kunstmatige kleurstoffen, en biologische aardbeien zijn onbespoten. Allemaal biologisch, maar vier verschillende verhalen. Om over een biologische pizza met salami maar te zwijgen…

Teelt van gewassen

Dit zijn de belangrijkste verschillen bij de teelt van biologische gewassen vergeleken met reguliere teelt:

  • de teler gebruikt in principe biologisch uitgangsmateriaal
  • er mogen alleen toegestane meststoffen worden gebruikt; daar zit een maximum aan.
  • er wordt vruchtwisseling toegepast
  • de teler kiest rassen die geschikt zijn voor biologische landbouw
  • er worden natuurlijke vijanden ingezet tegen parasieten
  • onkruid mag alleen mechanisch of d.m.v. verbranden worden bestreden
  • plastic bodembedekkingsmateriaal mag alleen als dit afbreekbaar is
  • geen chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen
  • gewassen groeien in principe in de bodem

Verwerking en productie

Bij biologische certificering gaat het zowel om de bedrijfsprocessen als om de producten die gemaakt worden. In veel bedrijven reguliere én biologische producten worden gemaakt. Een bedrijf moet maatregelen nemen om te voorkomen dat deze stromen door elkaar kunnen lopen, onder meer met een risicoanalyse, ingangscontrole van grondstoffen, gescheiden productie, gescheiden opslag. Producten moeten traceerbaar zijn en uit de administratie moet duidelijk worden dat er niet meer biologisch eindproduct is gemaakt dan er grondstoffen het bedrijf zijn binnengekomen. Ook moeten klachten volgens bepaalde regels worden geregistreerd.

Winkels

Biologische producten vind je in vrijwel elke supermarkt. Meestal in een basisassortiment. Wil je meer keus en een goed advies, dan kun je naar de biosupermarkt of speciaalzaak. De meeste zijn aangesloten bij de BioWinkelVereniging. Ook op boerenmarkten is een mooi assortiment biologisch te koop. Biologisch wordt ook steeds meer online aangeboden.
Soms zijn er ook aanbieders die zich specialiseren in één product, zoals bijvoorbeeld wijn. En de boer die aan huis verkoopt, is natuurlijk ook een winkelier.

Horeca

Horeca is een wat ouderwetse benaming van een manier van eten die steeds normaler wordt: eten buitenshuis. Dat gebeurt al lang niet meer alleen in een klassiek restaurant, maar ook in het bedrijfsrestaurant, de sportkantine, het stalletje op het station of het kinderdagverblijf. Bedrijven die zich positief willen onderscheiden, bieden bio aan. Voor consumenten is het lastig checken of wat wordt beloofd ook echt klopt. Je koopt een product dat is bereid uit meerdere ingrediënten en waarvan de verpakkingen dus verdwenen zijn. Vaak schiet de kennis van de uitbater tekort, dus een beetje achterdocht is op zijn plaats. Vraag gerust of het echt bio is, wie de leverancier is, of beter nog: ga uit eten bij een zaak die EKO-gecertificeerd is.

Consument

En dan de laatste schakel: de consument. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om je eigen kippen te houden, boerenkool te telen, of aardappels te poten. Als je dat doet met biologisch zaad, biologisch voer voor de kippen of biologisch pootgoed, met biologische compost of mest, vruchtwisseling enz., dan heb je een kwaliteit die top is. Ook al is het door het ontbreken van de wettelijke controle niet bio-volgens-het-boekje. En bovendien: zelf verbouwen zorgt voor respect voor voedsel en meer respect voor boer of tuinder.
Biologisch moestuinieren is maar voor een beperkt aantal consumenten weggelegd. Om de kwaliteit van biologisch uit de winkel ook thuis uit de verf te laten komen hier een paar tips:

  • gebruik verse spullen
  • eet van het seizoen, de prijs is dan het gunstigst
  • eet van dichtbij, dat spaart transportkilometers
  • kook voor meerdere keren en stop het in de vriezer; heb je een keer wat minder tijd, dan kun je toch goed eten
  • niet tevreden: meld het de winkelier, dan kan hij er wat aan doen.

Keurmerken & controle

Biologisch heeft een wettelijke status. De Europese Unie heeft de meest meetbare uitgangspunten van de biologische landbouw in wetgeving vastgelegd, inclusief een strenge controle ter bescherming van producent en consument. Elk bedrijf dat biologische producten wil produceren, verwerken, verpakken, importeren, verhandelen of opslaan moet hiervoor gecertificeerd zijn. Uitzondering vormen de winkels, die verpakte producten rechtstreeks aan de eindconsument verkopen.

Het biologische keurmerk

Biologische producten zijn te herkennen aan het ‘groene blaadje’. Gebruik van dit keurmerk is verplicht. Het ‘groene blaadje’ – dat overigens ook in zwart of  wit afgedrukt mag worden – betekent dat het product voldoet aan de wettelijke eisen voor biologische productie en dat dit is gecontroleerd. Het woord biologisch – of bio, eko, eco of organic – op voedingsmiddelen mag er alleen op staan als het product conform de EU-regels is geproduceerd.

Europees biologisch keurmerk

Toezicht

Een onafhankelijke organisatie houdt in opdracht van de overheid toezicht op de biologische productie. In Nederland is Skal Biocontrole de controlerende instantie; te herkennen aan het nummer NL-Bio-01 net boven of onder het keurmerk op de verpakking. Skal voert jaarlijks circa 5.000 inspecties uit bij 3.600 bedrijven in Nederland.

Elk bedrijf krijgt bij certificering een uniek nummer. Op elke productverpakking van voeding is de naam en vestigingsplaats van de producent verplicht. Via de zoekfunctie van de database van Skal kan worden gecheckt of een product van een gecertificeerd bedrijf afkomstig is. Deze is te vinden op www.skal.nl onder het kopje ‘biobedrijven zoeken’.

Verwante keurmerken

Zoals iedereen wel weet, is er een veelheid aan keurmerken in gebruik. Veel keurmerken beweren iets over duurzaamheid, eerlijkheid en gezondheid. Een aantal bekenden zijn: Demeter, MSC, Beter Leven en EKO. Deze keurmerken hebben echter niet allemaal betrekking op biologisch. Het is dus belangrijk om te weten wat ze betekenen als je graag biologische voeding eet.

Verder is het handig om te weten dat in landen buiten Europa andere keurmerken gebruikt worden voor biologisch, omdat daar andere regelgeving geldt.

Winkelwagen